Metale

Nie ważne w jakiej technice wykonana jest biżuteria - elementy metalowe prawie zawsze się w niej pojawiają. To przede wszystkim zapięcia, końcówki, bigle, krawatki ale i wiele innych. Są też techniki, w których metal odgrywa rolę pierwszoplanową, jak wire-wrapping czy chainmaille.

Chciałabym w tym miejscu przybliżyć trochę różne ich rodzaje, bo metal metalowi nie równy. Przy opisach znajdują się fotografie przykładowej biżuterii wykonanej przeze mnie z omawianych materiałów, niektóre pochodzą z mojego pierwszego bloga.

1. Półfabrykaty metalowe:
   Wykorzystuję je prawie w każdej biżuterii. Właściwie jedynym wyjątkiem jest makramowa shambala, gdzie nie ma klasycznego zapięcia, tylko sznurkowa regulacja. Poza tym zawsze jest konieczność zastosowania jakiegoś zapięcia lub tp. Tego typu półfabrykaty wykonuje się ze stopów różnych metali. Najczęściej srebra, miedzi (mosiądz, brąz) lub cyny. Te metale w czystej formie są zbyt miękkie, dlatego dodaje się do nich inne, aby zwiększyć ich twardość i sprężystość. Kiedyś takim najpopularniejszym dodatkiem był nikiel, jednak teraz, w dobie epidemii alergii odchodzi się od niego i całe szczęście. Ja w swojej biżuterii nie stosuję żadnych elementów zawierających nikiel (jako alergik wiem to na pewno, bo testuję je na sobie). Staram się aby były one antyalergiczne, jednak nigdy nie można mieć 100% pewności czy kogoś jednak coś nie uczuli. Najpewniejszym w tym przypadku wyjściem jest zastosowanie stali chirurgicznej, na którą uczulenie prawie nie występuje. Elementy takie są trochę droższe od tych "zwykłych" metalowych, ale na zdrowiu nie warto oszczędzać. Półfabrykaty metalowe mogą być pozłacane lub posrebrzane, czyli pokryte galwanicznie cieniutką warstewką szlachetnego metalu, która niestety w czasie intensywniejszego użytkowania może się ścierać (szczególnie w bransoletkach).
2. Wire-wrapping:
   W tej technice pierwsze skrzypce grają druty. Najczęściej stosowane przeze mnie metale w tej technice to:
• Miedź
  Jest metalem bardzo miękkim i plastycznym, dzięki czemu świetnie sprawdza się we wrappingu, szczególnie jako owijka. Do elementów typu zapięcia, bigle stosuje się stopy miedzi z innymi metalami, gdyż czysta miedź jest zbyt miękka i mogłaby się odkształcać. Natomiast bazy muszą być wykonane z dość grubego drutu i wymłotkowane, a i tak dość łatwo można je wygiąć, dlatego z miedzi rzadko spotyka się bardzo drobną i delikatną biżuterię.
  Czysta miedź ma różowo-pomarańczowe zabarwienie, jednak metal ten bardzo łatwo pokrywa się patyną, szczególnie w kontakcie ze skórą (potem). Przybiera wtedy kolor rudo-brązowy. Czasem pokrywa się powierzchnię metalu preparatem zabezpieczającym przed tym, a czasem wręcz przeciwnie poddaje się ją oksydacji, a następnie przeciera, aby wydobyć strukturę splotów. Jeśli metal nie został zabezpieczony, ani zoksydowany, to po jakimś czasie może stać się bury i matowy. Wówczas wystarczy przetrzeć go płynem do czyszczenia srebra lub specjalną ściereczką. Poza tym miedź łatwo poddaje się galwanizacji i chętnie przyjmuje różne powłoki: srebrne, złote lub kolorowe, dlatego często jest bazą do "uszlachetnianych" elementów.
  
  oksydowana bransoletka z miedzi z jadeitami
• Mosiądz
  Jest stopem miedzi i cynku z zawartością tego drugiego 10 - 45%. Kolor czystego metalu jest złoty, pod wpływem użytkowania tylko nieznacznie ciemnieje. Im więcej cynku w stopie, tym kolor jaśniejszy. Pielęgnacja podobna jak w przypadku miedzi.
  Jest dużo twardszy i bardziej kruchy od miedzi i niezbyt chętnie poddaje się obróbce cieplnej (lutowanie, topienie kuleczek na końcach drutu), co znacznie utrudnia pracę z nim, jednak efekt wart jest zachodu. Niestety wybór półfabrykatów z tego metalu (zapięcia, bigle, itp) na polskim rynku jest niewielki.
  
  kolczyki z mosiądzu z kryształkami Swarovskiego
• Brąz
  Jest stopem miedzi z cyną, przy czym udział miedzi w stopie to ok 90%. Ma piękny jasnobrązowy kolor i mocny połysk, który podczas użytkowania niewiele się zmienia.
  Podobnie jak miedź dość dobrze poddaje się obróbce, ale w przeciwieństwie do niej po podgrzaniu (lutowaniu) nadal pozostaje dość twardy, dzięki czemu bazy wykonane z brązu są mocne i nie odkształcają się. Zakup brązowych półfabrykatów, jak zapięcia czy bigle graniczy w Polsce z cudem, poza tym są one dość drogie (prawie jak srebro), ale na szczęście są druty.
  
  naszyjnik z brązu z masą perłową i perłami
• Aluminium
  Jest to najczęściej stop o zawartości czystego glinu do 99%. Im wyższy ten procent tym metal bardziej miękki. Druty aluminiowe stosowane do wrappingu są bardzo miękkie, nawet te grube, dlatego nadają się jedynie do tworzenia wywijasów, w żadnym wypadku nie na bazy.
  Czysty metal ma barwę szaro-srebrzystą o słabym połysku, jednak często poddaje się go procesowi anodyzacji uzyskując w ten sposób bogatą paletę barw. Jest bardzo lekki, co w biżuterii ma kolosalne znaczenie.
  
  wisiorek z anodyzowanego aluminium z hematytami (baza posrebrzana miedź)
  
  
3. Chainmaille:
   To zabawa ogniwkami. A ogniwka wykonuje się z drutu formowanego na specjalnych mandrylach i ciętego piłką włosową lub szczypcami.

• Stopy żelaza
  To najpopularniejsze ogniwka na naszym rynku i często z nich korzystam. Są łatwo dostępne i dość tanie. Występują w 6 wariantach kolorystycznych: srebro, stare srebro (oksydowane, platynowe), złote, stare złoto (antyczne), czarne (gunmetal) i miedziane (red copper). Są dość twarde i odporne na zarysowania, dzięki czemu doskonale sprawdzają się w bransoletkach. Niestety nie są cięte piłką, przez co końcówki nie schodzą się idealnie, na szczęście nie jest to bardzo widoczne w gotowych splotach.
  Ich podstawowe zalety to przede wszystkim cena i dostępność, ale także trwałość - ogniwka nie rozginają się podczas użytkowania, a powłoka nie ściera się. Jedyną istotną wadą jest jakość rzazu.
  Stop, z którego są wykonane nie zawiera niklu. Jest ferromagnetykiem (przyciąga go magnes).
  
  bransoletka metalowa z hematytami
• Miedź
  Ogniwka wykonuję własnoręcznie z drutu, bo ciężko je kupić. Dzięki temu wybór rozmiarów jest praktycznie nieograniczony. Pomimo, ze miedź jest miękkim metalem, to sploty wykonane z niej są dość trwałe, jedynie w przypadku, kiedy splot narażony jest na duże naprężenia istnieje ryzyko rozgięcia ogniwek. Trzeba też uważać, żeby nie zahaczyć o coś, bo tego z pewnością nie zniosą.
  
  komplet z miedzi
• Mosiądz
  Ogniwka również wykonuję własnoręcznie - w sklepach jest niewielki wybór w przeciwieństwie do ceny. Ciężko się je formuje, ale za to sploty są dość mocne.
  
  bransoletka z mosiężnych ogniwek
• Brąz
  W sklepach praktycznie nieosiągalne, więc też wykonuję je sobie sama. Sprawdzają się równie dobrze jak mosiądz.
  
  komplet chainamille z brązu
  
• Aluminium
  Do produkcji ogniwek wykorzystuje się tzw "bright aluminium", czyli stop aluminium z miedzią i manganem. Ma on jasno srebrzysty kolor, który nie zmienia się podczas użytkowania i ładny połysk. Jest też dużo twardszy od czystego aluminium, dlatego sploty z niego wykonane są dość mocne. Dzięki anodyzacji aluminium uzyskuje się ogniwka o bardzo zróżnicowanej kolorystyce. Biżuteria chainmaille wykonana z aluminium jest bardzo lekka, dzięki czemu można sobie pozwolić na większe i bardziej rozbudowane projekty np, kolczyków bez obawy, że urwą nam ucho. Na zachodzie jest to najpopularniejszy materiał do tworzenia ozdób w tej technice, niestety w Polsce prawie nieosiągalny. Ogniwka ze stopu bright aluminium produkuję własnoręcznie, więc dysponuję ich pełnym asortymentem, gorzej z kolorowymi z anodyzowanego alumnium, których posiadam jedynie limitowane ilości.
  
  komplet z anodyzowanego aluminium
• Stal chirurgiczna
  To szlachetny stop stali o symbolu 316L stosowany pierwotnie w medycynie (głównie w ortopedii i stomatologii), który w ostatnich czasach zawojował również rynek biżuterii. To z niej wykonane są kolczyki stosowane w pistoletach do przebijania uszu. Stal ta nie poddaje się korozji i nie uwalnia żadnych związków niklu do organizmu, co sprawia że praktycznie nie powoduje uczuleń.
  Stal chirurgiczna ma kolor ciemnego srebra, który w żaden sposób nie zmienia się w wyniku użytkowania. Jest dość twarda i sprężysta, co powoduje, że biżuteria z niej wykonana jest trwała i nie odkształca się samoistnie. Wykonane z niej ogniwka i półfabrykaty są dostępne na polskim rynku w dość ograniczonym wyborze, ale dostępność ta wyraźnie wzrasta. Ostatnio pojawiły się też elementy pozłacane ze stali chirurgicznej.
  
  kolczyki ze stali chirurgicznej z aluminiową łuską